PACS, (Görüntü Saklama ve İletişim Sistemleri) görüntülerin saklanması, erişimi, dağıtımı ve sunumu için kullanılan yönetim sistemlerine verilen genel addır. PACS, ingilizcedeki, Picture Archiving and Communication Systems teriminin baş harflerinden oluşmaktadır. Medikal görüntülerin saklanması için dünyada kullanılan en yaygın görüntü biçimi DICOM'dur (Digital Imaging and Communications in Medicine). PACS; röntgen, ultrason, MR, bilgisayarlı tomografi, mamografi gibi tıp alanında kullanılan görüntü kaydedici cihazların sağladığı görüntülerin tek bir kaynaktan yönetilmesini sağlar. Bir PACS kurulumundan, görüntü işleme ve değerlendirme süreçleri tamamlandıktan sonra, istemde bulunan doktorun kendi bilgisayarından, radyoloji uzmanının raporuna ve ekindeki görüntülere ulaşabildiği, bunları hastanın diğer bulguları ile birlikte değerlendirebildiği ve gerekli durumlarda, görüntülerin, amacına uygun çözünürlüklerde, kurum ağının dışındaki kişi veya kurumlara ulaştırılabildiği bir iletişim sistemi anlaşılmalıdır. Bu anlamda bir görüntü ve iletişim yönetimi sağlanabilmesi için PACS'ın RIS (Radyoloji Informasyon Sistemi) ile bütünleşik çalışması, PACS'ın mimarisinin merkezinde RIS'in yer alması gereklidir.
PACS Projesi: PACS Projesi Neleri Kapsamalı?
PACS Projesi: PACS Projesi Neleri Kapsamalı?
Başarılı bir PACS projesi için, herşeyden önce beklenti ve hedefler açık olarak tanımlanmalıdır. Entegrasyon, Optimizasyon, Uzmanlık ve Destek mutlaka projenin merkezine yerleştirilmelidir. Şimdi, PACS projeleri için olmazsa olmaz değerindeki bu 4 altın kuralı inceleyelim: Entegrasyon: PACS, RIS ile bütünleşik çalışmalı ve görüntü, rapor gibi tüm öğelere HIS'in içinden erişilebilmeldir. HIS'i bir ev gibi düşünürseniz, PACS, RIS ve LIS bu evin birbirine açılan odaları gibi olmalıdır. Evin bahçesindeki kulübede çalışan bir sistem, PACS'ın işlevlerini yerine getiremez. Optimizasyon ve Esneklik: PACS, altyapı, iletişim ağları, kullanılacak cihazlar, sunucu, bilgisayarların özellikleri ve kullanıcıların beklentileri göz önüne alınarak en uygun çözümü sağlayacak esneklikte projelendirilmelidir. Olması gerekenden düşük çözünürlükteki görüntüler, raporlarda hataya neden olabileceği gibi, iyi sıkıştırılmamış veya olması gerektiğinden yüksek çözünürlükteki görüntüler de hem ağdaki aktarımın yavaşlamasına hem de saklama maliyetlerinin yükselmesine neden olurlar. PACS kurulumu her kurumun kendi gereksinimlerine ve beklentilerine uygun olarak projelendirilmelidir. Çözüm uygulaması farklı biçimleri, farklı dilleri destekleyen, kurum/kullanıcı gereksinimlerine göre her kurulumda yeniden biçimlendirilebilen esneklikte olmalıdır. Esnek olmayan bir paket çözümü, beklentileri karşılmakta yetersiz kalır. Uzmanlık: PACS yazılımları uzmanlık gerektiren yazılımlardır. Bu nedenle dünyada genel kabul gören yöntem, görüntü işleme, saklama ve dağıtma yazılımları konusunda uzmanlaşmış firmaların pazarda kabul edilmiş ürünlerinin kullanılması yönündedir. HIS geliştirici firmaların, kendi uzmanları ile PACS yazılımı üretmeye çalışması genel olarak, ürünün kalitesi ve maliyet açısından anlamlı olmamaktadır. Bu nedenle HIS çözümleri ile konusunda uzmanlaşmış PACS firmalarına ait çözümlerin bütünleştirilerek uygulanması sağlık kurumları için daha verimli olmaktadır. Destek ve Özelleştirilebilirlik: PACS yazılım ve donanımınin üreticisi hangi ülke olursa olsun, destek birimi müşterinin yanında olmalıdır. Destek birimi yazılım değişikliği, geliştirme, entegrasyon değişikliğini yapabilecek ve donanımsal sorunları çözecek uzmanlardan oluşmalıdır. Destek denildiğinde, yalnızca çıkan sorunların çözülmesi anlaşılmamalıdır. Desteğin önemli kısmı, kullanıcı istekleri veya değişen koşullara göre güncelleme ve geliştirme yapmaktır. Uzaktan uzman yönlendirmesi ile kurumun gereksinimlerinin doğru olarak anlaşılması genellikle mümkün olmamaktadır. Bütçelendirme 2000'li yıllara gelindiğinde, oldukça yüksek maliyetleri olan PACS, hem donanım maliyetlerinin düşmesi hem de yazılım üreticilerinin yaygınlaşması nedeniyle günümüzde oldukça ucuzlamış durumdadır. PACS'ın olmaması durumunda kullanılan film ve çözelti maliyetlerinde ise büyük bir değişiklik yaşanmamamıştır. Günümüzde, tüm diğer getirileri dışarıda bırakılsa bile, PACS kullanmak, PACS kullanmamaktan daha ucuza gelmektedir. Ancak gene de bütçelendirme yapılırken aşağıdaki konular göz ardı edilmemelidir: Kullanıcıya ve işe uygun donanım belirlenmiş mi yoksa gerekenden daha az/çok bellek, daha az/çok lisans, daha az/çok yüksek çözünürlüklü gösterici mi planlanmış? Proje yaşama geçtiğinde, film basımının sonlandırılacağı veya hangi özel durumlarda film basımının sürdürüleceği belirlenmiş mi? Filmsiz radyoloji ile ilgili olarak hem radyoloji uzmanı hem de diğer kullanıcılar için eğitimler planlanmış mı? PACS'ın donanım - yazılım olarak satın alma, lisanslama ve 3 yıllık bakım maliyetinin toplamı, PACS alınmaması durumunda öngörülen 3 yıllık maliyetten az mı?
RIS Olmadan PACS Olmaz: RIS Odaklı PACS Mimarisi ve RIS'in Önemi
Mahallenizde iki tane fotoğraf stüdyosu olduğunu düşünün. İkisi de çekilen tüm fotoğrafları belli bir numara vererek, bilgisayarlarında saklıyor olsun. Birinci stüdyoda, sizin kimlik, adres, aile bilgilerinizin kayıtlı olduğu bir dosyanız olduğunu ve tüm fotoğraflarınızın sizin bu dosyanızla ilişkilendirilerek saklandığını düşünün. Birinci stüdyoya girip adınızı soyadınızı söylediğinizde, stüdyo küçüklüğünüzden başlayarak tüm vesikalık fotoğraflarınızı, mezuniyet fotoğraflarınızı ve evlilik albümünüzü ekranına getirecek, istediğiniz fotoğrafı birkaç dakika içinde yeniden size verebilecektir. İkinci stüydoyadaysa, müşteriler için böyle bir bilgi saklanmadığını, yalnızca fotoğrafların belli bir numara veya ad ile saklandığını düşünün. İkinci stüdyoya girip adınızı soyadınızı söylediğinizde, görevli kişi size ancak selam verip, tanıştığına memnun olduğunu söyleyebilir. Eğer tüm fotoğraflarınızın numaralarını ezbere bilmiyorsanız, arşivden fotoğraflarınıza ulaşmanız mümkün olmayacaktır. Fotoğraf stüdyosu da elindeki arşive bakıp, fotoğraflardan kişilere ulaşmak istediğinde, bu çabası sonuçsuz kalacaktır. Siz hangi stüdyoyla çalışmak istersiniz? İşte PACS ve RIS'in ilişkisi bu ikisine benzemektedir. RIS, PACS'ın merkezinde bir beyin gibi çalışmazsa, elde ettiğiniz bilgi toplamının adı arşiv değil yığın olur. Bu nedenle PACS kurulumu mutlaka RIS ile birlikte projelendirilmelidir. RIS odaklı PACS mimarisinde, sahipsiz görüntü, modalitelerle uyumsuz hasta bilgileri gibi sorunlar yaşanmaz. RIS odaklı mimari ile yapılan tüm çekimlerin aynı zamanda Hastane Bilgi Sistemi tarafından tahakkukunun yapıldığından emin olursunuz. Dilerseniz basılan tüm filmlerin sayısını tutabilir, varsa tutarsızlıkların önüne geçebilirsiniz.
Görüntüleyici (Viewer): Görüntüleyici Neden Önemli?
Görüntüleyici, PACS'ın en önemli bileşenlerinden birisidir. Peki hangi görüntüleyiciyi seçmemiz gerektiğine nasıl karar vereceğiz? Görüntüleyicileri, görüntüler için geliştirilmiş bir sunum aracından çok, radyoloji uzmanı için geliştirilmiş bir karar destek yazılımı olarak görmek daha doğrudur. Görüntüleyici ne kadar ayrıntılı, esnek ve yetenekli olursa, radyoloji uzmanı da o kadar hızlı ve doğru karar verebilir. Günümüzde, görüntüleyicilerin, dünyada kabul görmüş örneklerinin temel işlevlerine sahip olması beklenmelidir. Bir görüntüleyici, yakınlaştırma, uzaklaştırma, çoklu izleme, kesme, biçme, gruplandırma, çoğaltma, çevirme, kesit alma, ışık ayarı, beyaz ayarı, parlaklık ayarı, kontrast ayarı, renk ayarı, doygunluk ayarı, film, üç boyutlu izleme gibi onlarca araca sahip olmalıdır. Eğer görüntüleyicinin bu işlevleri yoksa veya bu işlevleri gereken kalitede gerçekleştiremiyorsa, PACS'ın diğer görüntüleyicileri destekleyip desteklemediği önem kazanır. Yetersiz bir görüntüleyici, radyoloji uzmanının yazacağı raporun doğruluğunu da olumsuz yönde etkiler. Görüntüleyicinin, kolay kullanılabilir olması ve kullanıcının isteğine göre farklı dilleri destekleyebilmesi beklenmelidir. Sonuc olarak, PACS sunucu DICOM standardında çalıştığından, tüm görüntüleyiciler de sunucu ile aynı standartta çalıştığından, hangi görüntüleyicinin kullanıldığı değil, kullanılan görüntüleyicinin %100 DICOM uyumlu olup olmadığı önem kazanmaktadır. Bazı durumlarda PACS sunucusu tedarikçileri, kendi görüntüleyicilerini kullandırmak amacı ile bu konuyu önemli gibi gösterseler de hem görüntüleyici hem de sunucunun DICOM uyumlu olması durumunda herhangi bir sorun yaşanmaz. Başarılı bir PACS kurulumunda, kullanıcılar kendi görüntüleyicisini özgürce seçebilme hakkına sahip olmalıdır.
RIS Olmadan PACS Olmaz: RIS Odaklı PACS Mimarisi ve RIS'in Önemi
Mahallenizde iki tane fotoğraf stüdyosu olduğunu düşünün. İkisi de çekilen tüm fotoğrafları belli bir numara vererek, bilgisayarlarında saklıyor olsun. Birinci stüdyoda, sizin kimlik, adres, aile bilgilerinizin kayıtlı olduğu bir dosyanız olduğunu ve tüm fotoğraflarınızın sizin bu dosyanızla ilişkilendirilerek saklandığını düşünün. Birinci stüdyoya girip adınızı soyadınızı söylediğinizde, stüdyo küçüklüğünüzden başlayarak tüm vesikalık fotoğraflarınızı, mezuniyet fotoğraflarınızı ve evlilik albümünüzü ekranına getirecek, istediğiniz fotoğrafı birkaç dakika içinde yeniden size verebilecektir. İkinci stüydoyadaysa, müşteriler için böyle bir bilgi saklanmadığını, yalnızca fotoğrafların belli bir numara veya ad ile saklandığını düşünün. İkinci stüdyoya girip adınızı soyadınızı söylediğinizde, görevli kişi size ancak selam verip, tanıştığına memnun olduğunu söyleyebilir. Eğer tüm fotoğraflarınızın numaralarını ezbere bilmiyorsanız, arşivden fotoğraflarınıza ulaşmanız mümkün olmayacaktır. Fotoğraf stüdyosu da elindeki arşive bakıp, fotoğraflardan kişilere ulaşmak istediğinde, bu çabası sonuçsuz kalacaktır. Siz hangi stüdyoyla çalışmak istersiniz? İşte PACS ve RIS'in ilişkisi bu ikisine benzemektedir. RIS, PACS'ın merkezinde bir beyin gibi çalışmazsa, elde ettiğiniz bilgi toplamının adı arşiv değil yığın olur. Bu nedenle PACS kurulumu mutlaka RIS ile birlikte projelendirilmelidir. RIS odaklı PACS mimarisinde, sahipsiz görüntü, modalitelerle uyumsuz hasta bilgileri gibi sorunlar yaşanmaz. RIS odaklı mimari ile yapılan tüm çekimlerin aynı zamanda Hastane Bilgi Sistemi tarafından tahakkukunun yapıldığından emin olursunuz. Dilerseniz basılan tüm filmlerin sayısını tutabilir, varsa tutarsızlıkların önüne geçebilirsiniz.
Görüntüleyici (Viewer): Görüntüleyici Neden Önemli?
Görüntüleyici, PACS'ın en önemli bileşenlerinden birisidir. Peki hangi görüntüleyiciyi seçmemiz gerektiğine nasıl karar vereceğiz? Görüntüleyicileri, görüntüler için geliştirilmiş bir sunum aracından çok, radyoloji uzmanı için geliştirilmiş bir karar destek yazılımı olarak görmek daha doğrudur. Görüntüleyici ne kadar ayrıntılı, esnek ve yetenekli olursa, radyoloji uzmanı da o kadar hızlı ve doğru karar verebilir. Günümüzde, görüntüleyicilerin, dünyada kabul görmüş örneklerinin temel işlevlerine sahip olması beklenmelidir. Bir görüntüleyici, yakınlaştırma, uzaklaştırma, çoklu izleme, kesme, biçme, gruplandırma, çoğaltma, çevirme, kesit alma, ışık ayarı, beyaz ayarı, parlaklık ayarı, kontrast ayarı, renk ayarı, doygunluk ayarı, film, üç boyutlu izleme gibi onlarca araca sahip olmalıdır. Eğer görüntüleyicinin bu işlevleri yoksa veya bu işlevleri gereken kalitede gerçekleştiremiyorsa, PACS'ın diğer görüntüleyicileri destekleyip desteklemediği önem kazanır. Yetersiz bir görüntüleyici, radyoloji uzmanının yazacağı raporun doğruluğunu da olumsuz yönde etkiler. Görüntüleyicinin, kolay kullanılabilir olması ve kullanıcının isteğine göre farklı dilleri destekleyebilmesi beklenmelidir. Sonuc olarak, PACS sunucu DICOM standardında çalıştığından, tüm görüntüleyiciler de sunucu ile aynı standartta çalıştığından, hangi görüntüleyicinin kullanıldığı değil, kullanılan görüntüleyicinin %100 DICOM uyumlu olup olmadığı önem kazanmaktadır. Bazı durumlarda PACS sunucusu tedarikçileri, kendi görüntüleyicilerini kullandırmak amacı ile bu konuyu önemli gibi gösterseler de hem görüntüleyici hem de sunucunun DICOM uyumlu olması durumunda herhangi bir sorun yaşanmaz. Başarılı bir PACS kurulumunda, kullanıcılar kendi görüntüleyicisini özgürce seçebilme hakkına sahip olmalıdır.
Görüntülerin Saklanması, Raporlanması, Dağıtılması
Raporu hazırlanan görüntüler, PACS sunucusu tarafından görüntü ambarlarında saklanır. Kullanıcılar yetki ve isteklerine göre, farklı çözünürlükteki görüntülere, kurum içi veya kurum dışından kolaylıkla ulaşabilmesi gereklidir. PACS sunucusu, uzman raporunun ekinde yer alan görüntüleri RIS'ten gelen bilgiler ile ilişkilendirerek istemde bulunan kullanıcıya sunar. Kimin hangi görüntülere ulaşabileceği tanımlanabilir olmalıdır. Ancak genel olarak radyoloji uzmanının tüm görüntülere, diğer kullanıcıların ise radyoloji uzmanının rapora eklemek üzere seçtiği, ham/işlenmiş görüntülere ulaşması doğru bir yöntem olarak görülmektedir.
RIS ve PACS Şeması: RIS ve PACS'ın İşbirliği
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder